Staw skroniowo-żuchwowy (ang. temporomandibular joint – TMJ) to niezwykle dynamiczna struktura układu ruchu – łączy żuchwę z czaszką, umożliwia zarówno ruchy obrotowe, jak i ślizgowe: otwieranie i zamykanie ust, żucie, mówienie, ziewanie. Gdy biomechanika tego stawu jest nieprawidłowa, bardzo szybko pojawiają się objawy bólowe, funkcjonalne zaburzenia oraz napięcia mięśniowe, które mogą rzutować na całe ciało – głowę, szyję, obręcz barkową.
W gabinecie obserwujemy, że wielu pacjentów trafia właśnie z dolegliwościami w obrębie TMJ/SSŻ – a ich przyczyna często wymaga interdyscyplinarnego podejścia: fizjoterapia, osteopatia, praca mięśniowo-powięziowa, poprawa postawy ciała.
Typowe objawy, które mogą świadczyć o zaburzeniach TMJ obejmują:
– ból w przedniej okolicy ucha lub kąta żuchwy, zwłaszcza podczas żucia lub ziewania;
– „trzaski”, „klikanie”, przeskakiwanie w stawie przy otwieraniu lub zamykaniu ust;
– uczucie blokowania szczęki lub ograniczonego otwarcia ust („tak jakby coś stanęło na drodze”);
– bóle głowy — szczególnie w rejonie skroni, potylicy — niewyjaśnione inaczej;
– napięcie mięśni żucia i mięśni szyi, uczucie „ciężkiej głowy”, bóle karku;
– objawy towarzyszące: uczucie pełności w uchu, szumy, zawroty głowy (z uwagi na bliskość struktur stawu i połączeń nerwowych);
– u osób z bruksizmem – ścieranie zębów, ból mięśni żucia po przebudzeniu, wzmożone napięcie w ciągu dnia.
Zignorowanie tych objawów może prowadzić do przewlekłych zmian, pogłębienia napięcia mięśniowego i ograniczeń w funkcjonowaniu – i często staw sam nie wraca do prawidłowej równowagi.
—
Mechanizm zaburzeń – co dzieje się w stawie i tkankach?
Gdy staw skroniowo-żuchwowy pracuje prawidłowo, głowa żuchwy porusza się płynnie w panewce, krążek stawowy przesuwa się w harmonii, a torebka stawowa i więzadła zapewniają właściwą ilość ruchu. W przypadku zaburzeń często dochodzi do:
– sztywności torebki stawowej – torebka stawowa staje się mniej podatna, dochodzi do ograniczenia tzw. „gry stawowej” (czyli drobnych ruchów ślizgowych/rotacyjnych)
– przeciążenia powierzchni stawowych lub krążka — np. w wyniku długotrwałego zaciskania zębów, nieprawidłowej postawy, urazu;
– zmian w napięciu mięśni żucia i powiązanych grup mięśniowych – mięsień żwacz, skroniowy, mięśnie skrzydłowe, a także mięśnie szyi i podgnykowe – reagują wzrostem napięcia odruchowego;
– modyfikacji funkcji – żuchwa może uciekać na jedną stronę, dochodzić może do mikro-podwichnięć, co generuje trzaski, blokady;
– związku z szyją i obręczą barkową – liczne badania podkreślają, iż dysfunkcja górnych segmentów szyjnych może wpływać na TMJ, zarówno przez łańcuch biomechaniczny, jak i przez układ nerwowy (np. unerwienie wspólne, zmieniona postawa głowy) (Rezaie et al. 2022).
Z punktu widzenia fizjologii: sztywna torebka i zwiększone napięcie mięśni ograniczają odżywienie chrząstki i krążka stawowego (mniej mazi stawowej), zwiększają tarcie i aktywizują receptory bólu w błonie maziowej i otaczających tkankach miękkich – co zwiększa aferentację bólową i może prowadzić do centralnej sensitizacji.
—
Które grupy mięśniowe najczęściej są przeciążone i jakie dają objawy?
– mięsień żwacz – daje typowo ból w rejonie policzka i kąta żuchwy; może pojawiać się uczucie „ściągania” żuchwy;
– mięsień skroniowy – napięcie w tej okolicy często mylone jest z migreną lub bólem głowy typu napięciowego;
– mięśnie skrzydłowe (przyśrodkowy i boczny) – ból głęboko w stawie, ograniczenie otwierania ust, przeskakiwanie;
– mięśnie nadgnykowe i podgnykowe – uczestniczą w funkcji żuchwy, przełykania i ustabilizowania krtani; ich przeciążenie może dawać uczucie „kuli w gardle”, wzmożone napięcie szyi;
– mięśnie szyi i górnej obręczy barkowej: mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, górne włókna mięśnia czworobocznego, mięśnie podpotyliczne – ich nadmierne napięcie może być skutkiem i przyczyną zaburzeń SSŻ, tworząc błędne koło.
Objawy wynikające z tych napięć to m.in.: ból karku, sztywność szyi, ucisk w okolicy potylicznej, zawroty głowy, trudności w pełnym otwieraniu ust.
—
Terapia manualna i osteopatyczna TMJ– podejście i wpływ na tkanki
W pracy z pacjentami integrujemy kilka kluczowych elementów terapii stawu skroniowo-żuchwowego:
1. Mobilizacje stawu i torebki stawowej
– Delikatne trakcje i ślizgi zwiększają zakres ruchu i poprawiają dystrybucję mazi stawowej, co sprzyja lepszemu odżywieniu chrząstki i krążka.
– Dzięki temu zmniejsza się kompresja, poprawia się jakość ruchu i redukuje bodźcowanie receptorów bólu.
2. Praca na tkankach miękkich i mięśniach żucia/szyi
– Poprzez techniki terapii manualnej, osteopatycznej i terapię tkanek miękkich zmniejszamy punktowe napięcia mięśni, co obniża ilość impulsów bólowych kierowanych do układu nerwowego.
– Umożliwiamy mięśniom powrót do bardziej fizjologicznego napięcia spoczynkowego, co wpływa korzystnie na biomechanikę TMJ.
3. Terapia odcinka szyjnego i posturalna korekcja
– Prawidłowa postawa głowy i szyi ma kluczowe znaczenie dla TMJ – dysfunkcje górnego odcinka szyjnego mogą utrzymywać nieprawidłowe obciążenia stawu. – Badania potwierdzają: manualna terapia szyjnego segmentu w połączeniu z terapią TMJ daje lepsze efekty niż samo leczenie konwencjonalne (Rezaie K. et al., 2022).
– Działania te przyczyniają się do poprawy funkcji całego kręgosłupa szyjnego, co przekłada się na lepszą pracę TMJ.
4. Ćwiczenia neuromotoryczne i edukacja pacjenta
– Uczymy kontroli ruchu żuchwy, prawidłowych torów żucia, oddechu i redukcji stresu.
– Zmniejszamy wpływ parafunkcji (np. zaciskania zębów) na staw poprzez edukację, ćwiczenia relaksacyjne, postawowe i mięśniowe.
Badania systematyczne i meta-analizy wskazują, że terapia manualna – w połączeniu z ćwiczeniami – może znacząco zmniejszyć ból, poprawić maksymalne otwarcie ust oraz obniżyć ograniczenia funkcjonalne u pacjentów z TMJ.
—
Wskazania do terapii TMJ
W praktyce Vitalmed warto rozważyć terapię stawu skroniowo-żuchwowego w przypadku:
– przewlekłego lub nawracającego bólu w okolicy szczęki, kąta żuchwy, okolicy ucha;
– ograniczenia otwarcia ust lub trzasków / przeskakiwania w SSŻ;
– bruksizmu – zaciskania zębów i ścierania szkliwa;
– bólów głowy, karku, zawrotów głowy w których przyczyną może być funkcjonalna dysfunkcja SSŻ;
– pacjentów po leczeniu stomatologicznym/ortodontycznym, u których obciążony jest staw skroniowo-żuchwowy;
– osób z przeciążeniem mięśni żucia, np. u osób pracujących głosem (wykładowcy, śpiewacy) lub zawodowo narażonych na stres i zaciskanie szczęk.
Zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego to złożony problem — obejmujący staw, mięśnie żucia, kręgosłup szyjny, postawę, a czasem także układ nerwowy i bólowy. W Vitalmed Fizjoterapia & Osteopatia stosujemy podejście, które łączy terapię manualną, osteopatię, pracę mięśniowo-powięziową oraz ćwiczenia funkcjonalne – pozwalając pacjentom osiągnąć ulgę, odzyskać pełny zakres ruchu, poprawić jakość żucia i mówienia oraz zredukować dolegliwości głowy i szyi.
Jeśli zauważasz u siebie objawy takie jak ból szczęki, trzaski w stawie, napięcie karku lub zawroty głowy bez jasnej przyczyny – zapraszamy na konsultację do jednego z naszych gabinetów. Więcej informacji i możliwość umówienia wizyty znajdziesz na stronie www.vitalmed24.pl.